Tư tưởng của Hồ Chí Minh về huấn luyện cán bộ có nội dung rất toàn diện, cụ thể và sâu sắc, trong đó Người nêu ra các vấn đề rất cơ bản về huấn luyện cán bộ, cụ thể là: Vì sao phải huấn luyện cán bộ? Mục đích huấn luyện cán bộ? Ai huấn luyện? Nội dung, phương châm, phương pháp huấn luyện?
Người từng khẳng định: “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Vì “Cán bộ là những người đem chính sách của Đảng, của Chính phủ giải thích cho dân chúng hiểu rõ và thi hành. Đồng thời đem tình hình của dân chúng báo cáo cho Đảng, cho Chính phủ hiểu rõ, để đặt chính sách cho đúng. Vì vậy, cán bộ là cái gốc của mọi công việc. Vì vậy, huấn luyện cán bộ là công việc gốc của Đảng”. Để có đội ngũ cán bộ đông về số lượng, tốt về chất lượng, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ cách mạng, Đảng phải xây dựng một chiến lược cán bộ một cách khoa học; đầu tư trí tuệ, công sức và tiến hành huấn luyện cán bộ một cách “công phu”, “chu đáo”, như người làm vườn chăm sóc những cây quý của mình. Người chỉ rõ: Đào tạo một mớ cán bộ nhát gan, dễ bảo… là một cớ thất bại cho Đảng.
Bác Hồ trò chuyện với đại biểu dự Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ II (tháng 2/1951) - Ảnh tư liệu
Chủ tịch Hồ Chí Minh là người đã trực tiếp đào tạo, bồi dưỡng nhiều thế hệ cán bộ xuất sắc cho Đảng, cùng toàn Đảng lãnh đạo Nhân dân ta giành từ thắng lợi này đến thắng lợi khác để chúng ta có được cuộc sống độc lập, tự do như hôm nay. Tư tưởng Hồ Chí Minh về huấn luyện cán bộ có nhiều giá trị to lớn cả về lý luận và thực tiễn trong việc đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ cán bộ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của mọi giai đoạn cách mạng. Việc nghiên cứu, vận dụng sáng tạo những luận điểm của Người về huấn luyện cán bộ là việc làm cần thiết để nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng cán bộ trong giai đoạn hiện nay. Trong đó cần quan tâm thực hiện các khâu thuộc quy trình đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, cụ thể:
Trước hết, xây dựng đồng bộ và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên.
Chất lượng giảng viên là yếu tố đầu tiên tính quyết định chất lượng đào tạo, bồi dưỡng của nhà trường. Chất lượng đó được thể hiện ở 3 khía cạnh: (1) Đạt trình độ đào tạo theo chuẩn quy định cho mỗi chức danh giảng viên; (2) Sự đồng bộ các chuyên ngành được đào tạo của đội ngũ giảng viên phù họp với nội dung, chương trình đào tạo, bồi dưỡng của trường và đảm nhận giảng dạy các chương trình do trường thực hiện; (3) Sự mẫu mực về đạo đức, lối sống, tác phong làm việc khoa học, có kỹ năng sư phạm. Nói cách khác, đã làm thầy thì phải có tâm, đủ tầm và trách nhiệm.
Thứ hai, mạnh dạn vận dụng nội dung và đổi mới phương pháp giảng dạy
Về nội dung chương trình: Tuy nội dung chương trình các lớp đào tạo, bồi dưỡng (kể cả sự phân bổ thời gian cho từng khâu trong quy trình đào tạo) trong các trường được xem là phần “cứng” do cấp thẩm quyền quy định. Song, không nên cứng nhắc từng nội dung, từng khâu trong quy trình đào tạo khi thực hiện ở từng lớp với đối tượng học viên khác nhau; có thể tăng, giảm một nội dung hay ở khâu nào đó, nhưng không tùy tiện và phải bảo đảm tính khoa học, tính lý luận và tính thực tiễn.
Về phương pháp giảng dạy: Mỗi giảng viên phải làm chủ kiến thức chuyên môn, chuẩn bị kỹ bài giảng, có kỹ năng thuyết trình, kỹ năng xử lý tình huống, kỹ năng nắm bắt những vấn đề thời sự quốc tế, trong nước, của địa phương để liên hệ làm sáng tỏ nội dung lý luận, định hướng nhận thức và khả năng ứng dụng của người học. Giảng viên phải hiểu đối tượng mình dạy là ai, họ cần kiến thức gì, nên truyền đạt những nội dung gì là trọng tâm, với phương pháp, phương tiện gì là phù hợp. Hạn chế cách dạy truyền thống “thầy đọc, trò ghi”, áp dụng phổ biến các phương pháp giảng dạy tích cực, ứng dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại vào quá trình giảng dạy, sử dụng trình chiếu những nội dung cơ bản nhằm giúp cho bài giảng sinh động, phát huy tối đa khả năng nhận thức, ghi nhớ, sáng tạo của người học.
Thứ ba, xây dựng động cơ, thái độ học tập đúng đắn
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: Mỗi cán bộ, đảng viên nhất định phải học - đó vừa là trách nhiệm, vừa là một trong những yêu cầu bắt buộc để rèn luyện bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức cách mạng trong sáng và năng lực trí tuệ đủ sức hoàn thành trọng trách “là người lãnh đạo, người đày tớ thật trung thành của nhân dân”. Vì vậy, khi vào học, mỗi cán bộ, đảng viên phải nâng cao trách nhiệm học tập, đào sâu suy nghĩ, gắn lý luận với thực tiễn và giải đáp những thắc mắc từ thực tiễn; phải tạo cho mình một thói quen học tập, một sự ham mê với những gì mình học được.
Thực tế có một bộ phận cán bộ, đảng viên “lười học tập lý luận chính trị”; một số cán bộ, đảng viên lại xem việc đi học lý luận chính trị chỉ để hoàn thiện tiêu chuẩn của ngạch, bậc, vị trí đang đảm nhận nhằm củng cố địa vị hiện có; một số khác, khi vào học nhưng không chịu khó học tập để bù đắp những tri thức, kỹ năng còn thiếu, mà viện nhiều lý do có thể để vắng mặt … Suy cho cùng, những viện dẫn trên cho thấy động cơ học tập của họ chỉ mưu lợi cho cá nhân chứ không vì công việc hay tổ chức, nên việc học không thể có chất lượng, hiệu quả tốt.
Để khắc phục bệnh “lười học tập lý luận chính trị” và những nhận thức sai lệch trong học tập chính trị nói trên, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp trong công tác tổ chức cán bộ, song, điều quan trọng nhất là người học phải thấm nhuần sâu sắc lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về mục đích học tập của cán bộ, đảng viên để có thái độ, động cơ học tập đúng đắn theo phương châm: “Học hỏi là một việc phải tiếp tục suốt đời ... Không ai có thể tự cho mình đã biết đủ rồi, biết hết rồi”.
Thứ tư, sử dụng hiệu quả thời gian tự học, tự nghiên cứu của học viên
Tự học, tự nghiên cứu suốt đời là luận điểm quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục. Chính Người là tấm gương sáng ngời về tự học và học tập suốt đời. Theo Người, tự học, tự nghiên cứu là một dạng lao động khoa học, không phụ thuộc về không gian, thời gian, do người học tự giác, độc lập tìm hiểu, phân tích một vấn đề lý luận hay thực tiễn đặt ra để tiến tới làm chủ tri thức. Chính việc tự học, tự nghiên cứu sẽ giúp mỗi người nhớ lâu và vận dụng những kiến thức đã học một cách hữu ích vào cuộc sống. Qua đó, người học sẽ hạn chế những khuyết điểm và hoàn thiện bản thân. Nhưng, nếu người học thiếu sự kiên trì, lòng quyết tâm và sự nghiêm túc bản thân, thì sẽ không thể thực hiện được tự học, tự nghiên cứu.
Bác Hồ nói chuyện tại hội nghị cán bộ nhân dịp Người về thăm Hà Tĩnh ngày 15/6/1957 - Ảnh tư liệu.
Thời gian qua, cả nhà trường và học viên chưa quan tâm đúng mức, chưa coi trọng, thậm chí buông lỏng vấn đề này! Lịch học tập các môn học, phần học tuy có bố trí thời gian “tự nghiên cứu”, nhưng nghiên cứu gì, sản phẩm thu được là gì và đánh giá như thế nào về tự học, tự nghiên cứu của học viên … chưa đặt ra! Kết quả là bỏ phí thời gian này. Để việc tự học, tự nghiên cứu của học viên đạt kết quả tốt, nên chăng cần quan tâm: (1) Ngoài việc bố trí thời gian hợp lý thì quan trọng hơn là phải xác định cụ thể nội dung tự học, tự nghiên cứu của học viên là gì, có gợi ý những vấn đề cần thu hoạch được; hướng dẫn học viên tự học, khai thác tài liệu. (2) Học viên phải xác định mục đích, động cơ học tập đúng đắn, tích cực bồi dưỡng phương pháp tự học, tự nghiên cứu. (3) Phòng Quản lý - đào tạo, Chủ nhiệm lớp, Ban Cán sự lớp tăng cường kiểm tra việc tự học, tự nghiên cứu của học viên bằng các hình thức phù hợp.
Thứ năm, nâng cao chất lượng đánh giá kết quả học tập phù hợp với đối tượng học viên và loại hình mở lớp
Việc đánh giá kết quả học tập của học viên các lớp đào tạo, bồi dưỡng hiện nay phổ biến là: bài kiểm tra; bài thu hoạch, bài thi tự luận hoặc bài tiểu luận cuối khóa. Song, dù bằng hình thức nào cũng phải đạt 3 yêu cầu: (1) Đánh giá khả năng ghi nhớ kiến thức lý luận đã học; (2) Đánh giá khả năng vận dụng kiến thức đã học để giải quyết vấn đề (tình huống) trong thực tiễn; (3) Đánh giá khả năng phân tích và tổng hợp kiến thức của học viên. Thời gian qua, việc đánh giá kết quả học tập của học viên vừa qua chủ yếu mới dừng lại ở việc người học tái hiện lại kiến thức đã học và một phần có liên hệ hay vận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn hay thực tế công tác, nhưng chất lượng đạt thấp so với yêu cầu đặt ra.
Để nâng cao chất lượng đánh giá kết quả học tập của học viên, thiết nghĩ cần làm tốt ba việc: (1) Nội dung đưa ra để đánh giá kết quả học tập phải rõ ràng, bảo đảm tính khoa học, tính lý luận và tính thực tiễn, phù họp với mục tiêu đào tạo, bồi dưỡng và trình độ của người học. (2) Bản thân học viên phải có ý thức tự giác, tự thân vận động, độc lập, sáng tạo, trách nhiệm với sản phẩm của mình. Hoàn thành nhiệm vụ học tập cũng chính là hoàn thành nhiệm vụ được cấp ủy, cơ quan phân công. (3) Giảng viên tham gia đánh giá kết quả học tập phải dựa trên định hướng đáp án được duyệt và phải trách nhiệm, khách quan, công tâm.
Thứ sáu, tăng cường công tác quản lý dạy và học
Ban Giám hiệu tăng cường công tác thanh tra công tác đào tạo, bồi dưỡng ở tất cả các khâu trong quy trình đào tạo, nhất là khâu giảng bài, tự học, thảo luận, các lớp mở tại ngành, địa phương. Nhà trường phối hợp với các đơn vị cử cán bộ đi học để quản lý học viên bằng cách định kỳ giữa khóa học và khi kết thúc khóa học gửi phiếu thông báo kết quả học tập, rèn luyện của học viên về cơ quan chủ quản học viên; đồng thời, đề nghị cơ quan, đơn vị này lấy kết quả học tập, rèn luyện của học viên làm một trong những tiêu chí bình xét thi đua, phân loại cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức hàng năm./.
Kiên Trung